دانشجو جنگ نرم وشبکه سازی اجتماعی

به گزارش سایت جنگ نرم مدتی است که پیدایش فضای مجازی، عرصه را برای فضای حقیقی، تنگ نموده است. در این میان می توان به جرأت ادعا نمود که این مجاز به عاریت، جای حقیقت را گرفته است و باتوجه به همزمانی آن با تغییرات ذائقه ها در لایه های مختلف اجتماعی، شاهد شکل گیری صحنه های بدیعی هستیم که پیش از این، تصور حضور در آنها را نداشته ایم. حتی در پاره ای از موارد بدلیل تغییراتی که در اثر پیدایش این پدیده در ساختار ارتباطی جوامع مزبور رخ داده است وزن ارجاع «گروه های مختلف مرجع فکری» دچار تغییر شده و در نهایت به خلق «گروه های مرجع جدید» منتهی شده است.
در این میان، دانشجویان به عنوان بخشی از نخبگان فضای سیاسی کشور که اتفاقاً بدلایل خاصی، گشت و گذار بیشتری نسبت به سایر اقشار جامعه در فضای مجازی دارند به عنوان یک گروه فرهیخته اجتماعی نقشی کم نظیر در این «وزن کشی جدید گروه های مرجع» برعهده دارند. همخوانی ذاتی روح تحول خواه و نوگرای جریان دانشجویی با شتاب فزاینده تغییرات در این عرصه تکنولوژیک، این دو پدیده مهم و تأثیرگذار قرن بیست ویکم را به یک نقطه تلاقی خاصی رسانده است. بی شک امروزه میتوان دانشجویان را به عنوان جوانانی که بیشترین بهره را از اینترنت می برند معرفی نمود و اینترنت را به یقین می توان مهمترین ابزار تحقیقی دانشجویان قلمداد کرد. مجموعه این تحولات موجب شده است تا سرنوشت این دو پدیده درهم تنیده شود. از اینرو هر نوع مطالعه ای درخصوص موضوعات مبتلا به فضای مجازی بدون نگاه به جوانان و دانشجویان، مطالعه ای ناقص خواهد بود. به ویژه اگر، نوع و سنخ موضوعات مورد مطالعه با اقتضائات محیطی این فضا و علقه های دانشجویان همگرایی داشته باشد.
جنگ نرم و دانشجویان در فضای اینترنت
کلیدواژه «جنگ نرم» که اخیراً در فضای سیاسی کشورمان مصطلح گردیده است از موضوعاتی است که با فضای رسانه ای بویژه رسانه های مجازی ارتباطی ارگانیک دارد و از آن رو که نیم نگاهی تعیین کننده به مخاطبان دانشجو و جوانان کشور دارد می تواند به عنوان موضوع حد واصل دو مبحث دانشجویان و اینترنت نقش ایفا نماید.
این نوشته سعی دارد ضمن واکاوی کلی ابعاد مختلف ارتباطات اینترنتی، قابلیت های رسانه های مجازی و بویژه وبلاگ ها و سایت های خبری تحلیلی را به عنوان رسانه های مورد اقبال دانشجویان در شرایط اخیر در مقوله «جنگ نرم» مورد مطالعه قرار دهد.
ناگفته پیداست که پیدایش این رسانه های جدید به مانند هر پدیده نوظهور، ذائقه خبری افراد نوگرای جوامع، علی الخصوص دانشجویان جامعه را به عنوان «نمادهای نوگرایی در جامعه» دچار تغییر فاحشی نموده است و به تحقیق می توان ثابت نمود که هم اینک آبشخور خبری بخش عمده ای از دانشجویان کشورها از فضای اینترنت ارتزاق می کند. این تغییر منابع خبری از رسانه های سنتی به رسانه های نوظهور مجازی، در مواردی دیگر، مشارب فکری اعضاء گروه های گوناگون را دچار دگردیسی محسوس نموده است. و اتفاقا همین نکته، نقطه عزیمت مقوله «جنگ نرم» را تشکیل می دهد.
روند گسترش شتاب آلود این عرصه، ضرورت توجه بیش از پیش، بدان را جلوه گر می سازد. خلق فضای مجازی موصوف، منجر به پیدایش مفاهیم جدیدی در عرصه های مختلفی گردیده که توجه در کنه هر یک از آنها حقایقی را فراروی محققان و اندیشمندان قرارمی دهد. واژگانی نظیر «شبکه سازی اجتماعی» و «ساختارهای ارتباطی جدید» و تأثیر آنها در «جنبش های نوین اجتماعی» از آن جمله اند. قدر مسلم، اقبال بالاتری برای پذیرش آموزه های جنگ نرم، درمیان اعضای جوان جنبش های نوین اجتماعی وجود دارد. جنبش دانشجویی نیز به عنوان یکی از برجسته ترین جنبش های نوین اجتماعی معاصر، همواره در آماج طراحان و هدف گذاران جنگ نرم قرار دارد. از این منظر است که همواره شاهد آن هستیم که طراحان میادین جنگ نرم، حساب ویژه ای بر روی اعضای دانشجوی خود بازمی کنند.
در این میان آنچه ذهن اندیشمندان و دلسوزان را بخود معطوف داشته است نحوه استفاده هوشمندانه از ظرفیت های جدید ایجاد شده در «فضای وب» در عین پرهیز حداکثری از آسیب های و تهدیدهای آن برای دانشجویان می باشد. امری که مستلزم شناخت صحیح قابلیت ها و نارسایی های این ابزار جدید می باشد. این نوشتار بر آن است تا از منظری خاص به این پدیده اجتماعی بنگرد و در خلال آن به احصاء قابلیت های یک ارتباط مجازی بپردازد. بویژه سعی دارد تا به ظرفیت های وبلاگ های اینترنتی در این رابطه اشاراتی داشته باشد.

بیان مسئله:
اگر افزایش تعداد افراد با تحصیلات دانشگاهی و دانشجویان کشور در کنار بهبود سطح رفاه نسبی جامعه و افزایش نسبی جمعیت شهرنشینی کشور را از جمله شاخصه های شکل گیری «طبقه جدید متوسط اجتماعی» در یک جامعه بدانیم. به یقین می توان گفت که در جامعه ایران این طبقه شکل گرفته یا حداقل بخش اعظمی از دوران جنینی حیات خود را سپری نموده در آستانه ولادت است. این چنین جوامعی از بسترهای مساعد اجتماعی برای همه گیری جنگ نرم برخوردارند. جنگی که بخش اعظم لجستیک آن، توسط «رسانه ها و پیام ها» تمهید و تدارک دیده می شود.
بطور مشخص، اطلاع افراد، از امکانات ارتباطی پیرامون خود، آنان را در ایجاد ارتباط مطلوب برای انتقال پیام دلخواهشان به مخاطب مدنظر، کمک می کند. در این میان با شکل گیری «طبقه جدید اجتماعی» در جوامعی مانند ایران امروز- که از خاصیتی نیمه بورژوایی برخوردارند- خالقان و صاحبان پیام های تولیدی، درصدد آن هستند که پیام های تولیدی خود را با مناسب ترین رسانه به سمع مخاطبان خود از میان این طبقه جدیدالولاده برسانند. طبقه ای که در مقطع کنونی با دارا بودن بیش از 5/3میلیون دانشجو، با اذهانی مستعد پذیرش پیام های ظاهرا مستدل، اشتهای هر «صاحب پیامی» را برای جذب «مخاطب نخبه» برمی انگیزاند. مخاطبانی که بدلیل برخوردار- ولو موقت- از خصوصیات خاصه طبقات نیمه مرفه اجتماعی، گرایش به استفاده از رسانه های سنتی را ندارند و یا لااقل به اندازه رسانه های مدرن و جدید، به رسانه های قدیمی علاقمند نیستند. حال سؤالی که در این میان مطرح است این است که با توجه به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در جمع دانشجویان در اوائل ماه مبارک رمضان امسال مبنی بر «افسر جوان میدان جنگ نرم» بودن دانشجویان ایران اسلامی، شناخت دانشجویان ما از میدان نبرد مجازی تا چه سطحی است؟ آیا این سطح از شناخت میدان، برای افسری این جنگ کفایت می کند؟ قابلیت ها و محدودیت های ارتباطات اینترنتی به عنوان «میدان عظیم جنگ نرم» چیست؟ و «رسانه های جدید» چه نقشی در جنگ نرم می توانند ایفا کنند؟

اینترنت؛ صاعقه ای که ذائقه ها را تغییر داده است
اینترنت که ابتدائا بمنظور تسهیل سیستم ارتباطی ارتش آمریکا ایجاد شده بود بسرعت مرزهای کشورهای مختلف را درهم نوردیده انقلابی بس عظیم را در ارتباطات پدید آورده است. این تکنولوژی امروزه در تمامی کشورهای جهان مشتریان پروپاقرصی دارد. بویژه در جوامع در حال توسعه، شتاب توسعه نفوذ این پدیده روزبه روز در حال گسترش است.
بگونه ایکه می توان امروزه از همه گیری (اپیدمی) و یا حداقل از فراگیری آن در میان حلقه وسیعی از «طبقه نخبه نوظهور» صحبت نمود. دیرزمانی نیست که از فراگیر شدن پدیده اینترنت در جوامع در حال توسعه می گذرد اما سرعت جذب مخاطب آن از سایر همنوعان قدیمی خود در عرصه رسانه، بسیار بالاتر بوده است. شاهد این ادعا حجم روزافزون وبلاگ ها، ای میل ها و خبرگزاری های اینترنتی است که با شتابی سرسام آور در جهان امروز در میان مخاطبان دانشجو گسترش می یابد و تشکیل گروه های اینترنتی و اتاق چت های دانشجویی، آماری رو به تزاید دارند و این حقیقت چنان می نماید که گویی هیچ نقطه توقفی در کوتاه مدت نمی توان برای آن متصور بود.
این واقعیتی است غیرقابل انکار که جوامع در حال توسعه نظیر ایران، با تغییر فاحش چینش طبقات در «چیدمان هرم جمعیتی کشور» مواجهند و با افزایش پرشتاب قشر تحصیلکرده دانشگاهی، روزبروز به میزان «طبقه نوظهور متوسط جدید» افزوده می شود. پیامد قهری زایش چنین طبقه اجتماعی در جوامع انسانی، تولید نخبگان جدید در سطح جامعه و دگردیسی در ترکیب و ساختار نخبگان قبلی می باشد. این فرآیند تدریجی در بلندمدت، منجر به تغییر «ذائقه ارتباطی» عموم جامعه خواهد گردید. این حقیقت همان نکته اساسی و علت العلل توجهات طراحان جنگ نرم برای تمرکز در این مقوله و این نوع از ارتباطات را تشکیل می دهد. در این میان «اینترنت» به عنوان یک وسیله و بستر پر کاربرد در میان این قشر از جامعه، نقشی بی بدیل در شکل گیری و جهت دهی به ذائقه های فوق الذکر را ایفا می کند. و بحق، عنوان «سائقه ای که ذائقه ها را دگرگون می کند» را به خود اختصاص داده است.
با تمام این تفاصیل، آگاهی از توانمندیهای این پدیده شگرف قرن بیستم، به عنوان یک رسانه پرکاربرد در جنگ نرم، ما را می تواند در درک علت این رشد خارق العاده یاری رسان باشد. بدین منظور به بررسی قابلیت ها و محدودیت های رسانه های اینترنتی می پردازیم:

قابلیت ها:

سهولت تولید مطلب توسط رسانه های جدید:
برخلاف رسانه های سنتی، افراد عادی می توانند با ایجاد یک وبلاگ ساده براحتی به طرح مطالب خود پرداخته و آن را در معرض مخاطبان خود قرار دهند. این در حالی است که احتمال طرح ایده یا مطلب یک نویسنده تازه وارد در یک نشریه یا رسانه سنتی سابق بسیار کم بوده و از فرآیندی طولانی برخوردار بود. این خاصیت بشدت مورد توجه و علاقه جریان دانشجویی که بخش قابل توجهی از فعالیت هایش را با هدف حضور در خبرگزاری ها و رسانه ها انجام می دهد می باشد. از اینرو امروزه شاهد آن هستیم که اکثر تشکل های دانشجویی کشور به ایجاد و راه اندازی و تقویت سایت های خبری منتسب به خود مبادرت می کنند تا در انعکاس مطلوب فعالیت های خود از سایر رقبای خود عقب نمانند.

ارزان تمام شدن تولید مطلب
صرف نظر از زیرساخت لازم برای استفاده از اینترنت- که در بخش محدودیت ها مورد بررسی قرار می گیرد- استفاده از اینترنت برای ارائه محصولات و تولیدات خبری تحلیلی یک نویسنده، تقریباً به قیمت مفت تمام می شود! و فرد می تواند با کمترین هزینه، پیام مطلوب خود را در معرض قضاوت مخاطبان قرار دهد. از آنجایی که در دانشگاه های کشور این بستر فراهم است دانشجویان براحتی می توانند از امکانات سخت افزاری آن استفاده کنند. این امر باعث می شود که هزینه سخت افزاری خاصی برای دانشجو تحمیل نشود. اخیراً و در ادامه مسیر توسعه زیرساخت های ارتباطات اینترنتی در دانشگاه ها، شاهد آن هستیم که در برخی از خوابگاه های دانشجویی اینترنت بی سیم موسوم به وایرلس (Wire less) رواج یافته است. این مسئله باعث سهولت دسترسی دانشجویان به اینترنت شده و این زیرساخت مهم را به راحتی در اختیار آنان قرار داده است.

سرعت بالای تولیدات و کاهش بازه زمانی تولید تا مصرف

سرعت بی رقیب اینترنت موجب شده است تا مطالب تولیدی و پیام های مدنظر در کمترین زمان ممکن بدست مخاطب برسد و از همین رو ضریب تأثیر پیام در شکل دهی به رفتار مدنظر در مخاطب، بالاتر رود. درحالی که در رسانه های سنتی تولید پیام ها از پروسه ای طولانی برخوردار بوده و تنها در مواردی معدود برنامه ای به شکل مستقیم به روی آنتن می رود. تولید این «برنامه های مستقیم» مستلزم تشریفات خاص اداری بوده و با محدودیت های متعدد مواجهند. فلذا اکثر برنامه های مستقیم تولیدی در رسانه های سنتی سابق، که به منظور تأثیرگذاری در جنگ نرم تولید می شوند از چارچوبی غیرمنعطف و خشک برخوردارند درحالیکه در رسانه های مجازی پیام موردنظر تولید کننده، بی هیچ محدودیت و تشریفاتی سریعاً در مرعی و منظر مخاطب قرار می گیرد.
این قابلیت به طراحان جنگ نرم این فرصت را می دهد که در کمترین زمان ممکن با نیروهای میدانی خود تماس برقرار نموده به هدایت ایمن میدانی نیروهای خود بپردازند. خطوط پرسرعت اینترنت در دانشگاه ها علاوه بر تأمین سرعت بالای ارتباطی برای کاربران، موجبات آپلود و دانلود سریع فیلم ها و کلیپ های دلخواه را فراهم می آورد. درنتیجه، طراحان جنگ روانی این توان را پیدا می کنند که از ابزار پرجاذبه تصویر و کلیپ های تصویری این تبادل اطلاعات با مخاطب دانشجوی خود در «صحنه نبرد نرم»استفاده ببرند.

امکان استفاده از جاذبه های رنگین با کمترین هزینه
انبوه گسترده و حجم اطلاعاتی که یک دانشجو با آن مواجه است وی را وامی دارد از شیوه درشت نمایی(Bolding) برای هایلایت نمودن مطالب استفاده نماید. چیزی که امروزه طراحان پیام های هدف دار را برآن داشته که از آیتم رنگ و عناصر رنگی برای بیان منظور خود استفاده کنند همین واقعیت است. بی شک در چنین مواردی که مخاطب در بمباران اطلاعاتی قرار دارد نقش استفاده از شیوه های جذاب هنری و به ویژه «رنگ» در فرآیند انتقال مطالب قابل انکار نیست.
اما تفاوت بالای هزینه چاپ تمام رنگی با چاپ تکرنگ (سیاه و سفید) تولیدکنندگان پیام ها در رسانه های سنتی را برآن می داشت تا یا از خیر استفاده ازجاذبه های رنگی برای مطلب تولیدی خود بگذرند! و یا هزینه بالایی را برای بهره مندی از این جاذبه مخاطب پسند پرداخت نمایند. این درحالی است که در رسانه های تحت وب، نظیر وبلاگ ها و ای میل ها جاذبه های رنگی، بی هیچ تفاوت قیمتی و به راحتی دراختیار تولیدکننده مطلب قرار دارد و حتی وی می تواند درصورت نیاز از جاذبه های صوتی و تصویری متحرک نیز در سیستم چندرسانه ای خود (مالتی مدیا) استفاده کند. این خاصیت، گرایش دانشجو را برای بیان مطالب خود از این رسانه دوچندان می کند.
علاقه روزافزون دانشجویان به استفاده از رسانه های رنگی شاید به این دلیل صورت می گیرد که اینگونه رسانه ها با برخورداری از فن تفکیک رنگ ها، دارای قابلیت «نمایش بعد سوم» اتفاقات می باشند. بعد سوم حقایق که همان بعد مجهول واقعیات است در تصاویر خاکستری، مغفول می باشند که رسانه های رنگی با بهره گیری از تمایز رنگ ها به این بعد مطالب توجه می کنند.
از همین رو حریف با استفاده از این قابلیت و جاذبه رنگ، می تواند دامنه مطالب قابل طرح خود را در این رسانه بیشتر نماید و از این منظر وصول به اهداف تبلیغی روانی خود را در میان مخاطبان دانشجو و غیردانشجو تسریع کند.

امکان مشارکت مخاطب در مباحث مطروحه
در رسانه های سنتی، ارتباط تولیدکننده پیام با مخاطب، عمدتاً یکسویه بوده و در موارد نادر ارتباطات دوسویه، محدودیت های خاص ارتباطی مانع از مشارکت جدی مخاطب درفرآیند بحث می گردند. اینک با پیدایش رسانه های دیجیتال، ذائقه مخاطبان نیز تغییر پیدا کرده و در فضای سایبر، عملاً به سمت رسانه ها و خبرگزاری هایی تمایل دارند که برای آنها امکان مشارکت در بحث را فراهم می آورد. از این رو امروزه یکی از فاکتورهای مؤثر در انتخاب رسانه، توسط مخاطب، به ویژه مخاطبین نخبه، امکان مشارکت دادن مؤثر مخاطب در فرآیند مباحث می باشد دانشجویان که به هر دلیل درست یا غلط خود را مستغنی از موعظه می پندارند تمایلی به مباحث یک طرفه نشان نمی دهند و از این رو بازار جلسات پرسش و پاسخ در دانشگاه ها و در میان دانشجویان داغتر از جلسات سخنرانی است که در آن سخنران جلسه به شکل یک طرفه به اظهارنظر می پردازد!.
این خصوصیت فضای رسانه های مجازی باعث می شود دانشجو احساس تأثیرگذاری در بحث را کرده و در مباحث آن مشارکت فعالی داشته باشد. این مشارکت در بحث، جاذبه ای را برای مخاطب دانشجو برمی انگیزاند تا به عنوان یک مخاطب همیشه در پای خط برای رسانه مزبور نقش ایفا نماید. چیزی که در این میان مورد توجه فرماندهان میدان جنگ نرم حریف واقع می شود این حقیقت است که چگونه با استفاده از این قابلیت، دانشجوی مخاطب خود را اقناع و ارضا نموده مطلب دلخواه خود را از زبان همان دانشجویان جاری نمایند. درواقع طراحان جنگ روانی دشمن درصدد آن هستند که مطلب مطلوب خود را به دانشجوی جویای مشارکت در بحث القا نموده و از ذکر مستقیم و صریح هدف واقعی خود اجتناب نمایند!.
در رسانه های سنتی اعم از رادیو تلویزیون و روزنامه ها عملا این مشارکت یا وجود ندارد و یا به شکل کاملا محدود (چند نفر از بین میلیون ها مخاطب!) می تواند وجود داشته باشد. که همین مشارکت بسیار محدود هم مشکلات زیادی از قبیل اتلاف وقت مخاطب ناشی از اشغالی خطوط تلفن و... دارد.

ماندگاری تولیدات در بازه زمانی دلخواه در معرض دید مخاطبان
در رسانه های سنتی قدیمی، چه در شکل صوتی و تصویری آن (صدا و سیما و ماهواره ها) و یا در شکل مکتوب آن (روزنامه ها و نشریات) امکان قرار دادن تولیدات در یک بازه زمانی طولانی در معرض دید مخاطبان وجود ندارد. اینگونه رسانه های قدیمی صرفا می توانند یک بار مطالب تولیدی خود را منعکس نمایند و در صورت پخش مجدد مطلب تولیدی خود، با انگ آزاردهنده «تکراری بودن» مواجه می شوند. این درحالی است که در سایت های اینترنتی، می توان از یک مطلب در مدت زمان زیادی- بسته به اهمیت آن برای متولیان رسانه اینترنتی- در ویترین رسانه مزبور استفاده کرد. چون این کار، تحت عنوان «آرشیو و بایگانی» صورت می پذیرد از انگ تکراری بودن به طرز ماهرانه ای می گریزد!
این قابلیت موجب شده است که کار در رسانه های رسمی به مراتب سخت تر شود و رسانه های مجازی با استفاده از قابلیت «آرشیو بایگانی خود» به راحتی به مچ گیری از رسانه های رسمی بپردازند درحالی که در گذشته و در زمان سیادت رسانه های سنتی، این امکان به سختی فراهم بود.
همین امکان این قابلیت را به رسانه اینترنتی می دهد که با استفاده از آرشیو مذکور، سوابق و مکمل های تحلیلی مطلب مدنظر در پیوستار آن پیام، گنجانیده شود. این ظرفیت ویژه باعث می شود تا اینگونه رسانه ها در جذب مخاطبین نخبه، موفق تر از سایر رسانه ها عمل کنند و بتوانند حس پژوهشی مخاطبین نخبه خود را هم ارضاء نمایند! هم از این روست که اینگونه مخاطبان علاقه زیادی به دریافت پیام مدنظر خود از طریق این رسانه ها بروز می دهند. دانشجویان به عنوان برجسته ترین نیروهای میدانی جنگ نرم از این قاعده نخبگی مستثنی نبوده برای ارضای روحیه پژوهشگری خود به اخبار و پیام هایی که لعاب پژوهشی دارند روی خوش نشان می دهند! حریف نیز با علم به این حقیقت، سعی می کند در مواجهه با مخاطب دانشجو، نمای منطقی و استدلالی کلام خود را بیشتر نموده با استفاده از استنادات مدنظر خود آنان را به صحت مطالب تولیدی خویش مجاب نماید.
چون برخی خبرها و پیام ها در جنگ نرم با هدف تأثیرگذاری بر یک رفتار مقطعی جریان دانشجو در یک فضای احساسی صورت می پذیرد چه بسا برخی از استدلال های حریف، در اثر مرور زمان، دروغ از آب درآیند و یا تأثیر خود را در بلندمدت از دست بدهند ولی این مسئله باعث نمی شود تا فرماندهان جنگ نرم رقیب، از اینگونه شگردها و استدلال هایی که در کوتاه مدت می تواند با تحریک احساسات دانشجویان- به عنوان گروهی که از احساسات قوی برخوردارند- آنان را به سمت بروز رفتارهای دلخواه حریف بکشاند غافل شوند. در این فرآیند، نقش رسانه هایی که می توانند از مستدل نمایی بالاتری برخوردار باشند- مثل رسانه های مجازی اینترنتی- قابل توجه بوده و دارای اهمیت خاصی است.

سهولت فیش برداری و ارجاعات و استنادات
دانشجویان به عنوان بخشی از نخبگان طبقه جدید اجتماعی که نمی خواهند از قافله تحقیق و «ژست محقق بودن» عقب بمانند؛ مایلند مطالب موردنیاز خود را از طریق پژوهش و «جستجو» بدست آورده آن را در فرمت های نرم افزاری گوناگون موجود در بازار، فیش برداری کنند. سهولت استفاده از منابع اینترنتی فقط در امکان «کپی و چاپ مجدد مطلب بدون نیاز به تایپ مجدد متون مزبور» (Copy paste) خلاصه نمی شود بلکه امکان جستجوی(Search) آن متون در اینترنت به سهولت وجود دارد درحالی که در مطالب تولیدی توسط رسانه های سنتی این امکان یا وجود ندارد و یا مستلزم پرداخت هزینه های سنگین می باشد.
بعلاوه این قابلیت این امکان را فراهم می کند که دانشجو با مراجعه مجدد به آرشیو ذخیره های شخصی خود، مطالب مزبور را در فرمت دلخواه خود سازماندهی جدید نماید.
همین واقعیت موجب شده است تا رسانه های سنتی قدیمی نیز مطالب خود را بطور همزمان در نسخه های دیجیتال نیز عرضه نمایند تا از قافله جذب مخاطبان نخبه خود در فضای مجازی عقب نمانند. نگاهی به بردهای دانشجویی دانشگاه ها موید این مطلب است که ارجاع سنتی به مطبوعات و نشریات کشور- که در شکل نصب بریده جراید در بولتن ها و بردهای دانشجویی ظاهر می شد- منسوخ گردیده و پرینت رنگی مطالب از سایت ها و خبرگزاری های مدنظر، جای بریده روزنامه های سابق را گرفته است، و حتی می توان گفت که از شدت و میزان مخاطبان آن بردها به نحو بارزی کاسته شده است.

گستردگی گیرندگان مجاز رسانه های اینترنتی به نسبت گیرنده ماهواره ای در ایران
در طبقه متوسط اجتماعی جدید کشورمان- که پیش از این شرح آن گذشت- میزان ضریب نفوذ رایانه بسیار بالا بوده و این عده عموماً به نحوی به رایانه چه شخصی و یا عمومی دسترسی دارند. این رقم در میان دانشجویان که عموماً به امکانات رایانه ای دانشگاهی دسترسی دارند بمراتب بیشتر است. از طرف دیگر با عنایت به شیوع این تفکر در جامعه که «رایانه یک وسیله علمی است» باعث گردیده است تا «تم رایانه» در جامعه (برخلاف تم رسانه هایی نظیر ماهواره که در منظر توده جامعه، قالب استفاده های غیرمجاز آن، غالب بر استفاده های مجاز آن می باشد!) یک تم وجیه المله و موجه به حساب آمده و کاربران این دستگاه- دقیقاً برخلاف ماهواره با شرحی که گذشت- با وجود آنکه می توانند استفاده نامطلوب از آن به عمل بیاورند غالباً در مظان اتهام قرار نمی گیرند!
از اینرو بستر و زیرساخت سخت افزاری لازم برای استفاده از رسانه های اینترنتی به آسانی و بی هیچ دغدغه ای در مراکز خرید سطح کشور عرضه می شود که این امر تأثیر مستقیمی به شیوع و گسترش استفاده از رسانه های اینترنتی و ارجاع به آنها می گذارد.

امکان زیست مستعار در رسانه های مجازی
معمولاً دشمن بدلیل پرهیز از انگ غیرخودی خوردن مطالبش سعی دارد مطالب خود را با امضای دیگری منتشر نماید و در این راستا از فنون قدیمی طرح مطالب خود از طریق شب نامه و تبلیغات خاکستری علاقه وافری نشان می دهد. حتی برخی از دانشجویان نیز که مایلند هزینه حیثیتی خاصی بابت بیان و عرضه پیام ها و تولیدات خود در عرصه رسانه ها نپردازند نمی توانند علاقمندی خود به بهره برداری از اینگونه شیوه ها را پنهان نمایند. شاید دلیل این امر به ماهیت اینگونه تبلیغات برگردد که چون از یک منبع ناشناس یا منبعی جعلی منتشر می شوند امکان رهگیری و تعقیب آن وجود ندارد و یا با سختی صورت می گیرد!
از طرف دیگر به دلیل اقتضائات خاص محیطی در رسانه های اینترنتی، این امکان برای تولیدکننده پیام وجود دارد که به طور همزمان چندین پایگاه خبری تحلیلی و وبلاگ را با اسامی متعدد و گوناگون تهیه و مدیریت نماید. هزینه بسیار پائین ایجاد سایت، ای میل و وبلاگ، این امکان را برای تولیدکنندگانی که به هر دلیل مایلند ناشناس باقی بمانند فراهم می کند که با اسامی مستعاری که برای خود اتخاذ می کنند از زیر بار مسئولیت مطالب تولیدی خود شانه خالی کنند!! و به راحتی بتوانند از افکار عمومی به عنوان چرکنویس افکار خود استفاده نمایند. به نحوی که هر چه خواستند در آن القا نموده سپس از زیر بار مسئولیت آن طفره روند!
این قابلیت برای نخبگان سیاسی یک ویژگی برجسته به شمار می رود که با برخورداری از آن می توانند انواع و اقسام شیوه های عملیات روانی و جنگ نرم را بر علیه حریف خود بدون آنکه دغدغه پاسخگویی داشته باشند- بکار گیرند. این شیوه باعث می شود تا مطالب تولیدی اینگونه رسانه ها از جرات و جسارت بیشتری نسبت به رسانه های رسمی برخوردار شوند و همین مساله از طرف دیگر موجبات جلب بیشتر مخاطب جوان و به ویژه دانشجو را برای آنان فراهم می آورد. در حالیکه در شیوه های سنتی رسانه های قدیمی، مسئولیت مطالب منتشره بر عهده اشخاص شناخته شده ای می باشد که مسئولیت آن رسانه و نشریه را برعهده دارند.
از اینرو شاهد این هستیم که یک نفر، نقش چند هویت مستقل را بازی می کند و برای خود در فضای سایبری «حیاتی چندگانه» را ترسیم می نماید. این ویژگی باعث می شود تا ابزار لازم را برای هر فرد فراهم نماید که با بکارگیری کاملا حرفه ای تم های دشمن طوری وانمود کند که مطالب آنان را منتقل می نماید و در عین حال در مواقع مورد نیاز با تولید پیام های ماهرانه، مطالب مدنظر خود را به مخاطبین غیرخودی القاء نماید. این قابلیت مورد توجه دشمن بوده و همواره سعی می کند مطالب افراد باتجربه و نیروهای کار کشته سیاسی خود را به نام چند دانشجو منتشر نماید تا ضریب تاثیر کلام خود را بالاتر برده و با استفاده از برانگیختن حس برتری جویی دانشجویان، آنان را به طرح مطالبی از این دست تحریک نماید.
از طرف دیگر همین قابلیت موجب می شود که توانمندی های دیگری در اختیار رسانه های مجازی قرار گیرد که خصوصیت ذیل به یکی از آنها اشاره می نماید:

هزینه کمتر «انتحار سیاسی»
در رسانه های سنتی اعم از روزنامه ها، ماهواره و تلویزیون، فرد مصاحبه شونده که می خواهد پیام خود را به مخاطبان خود برساند از کل وجود و اعتبار خود برای انتقال پیام خود مایه می گذارد از اینرو در بکارگیری واژگان خود با احتیاط و با رعایت جوانب مختلف اخلاقی، اعتقادی و سیاسی عمل می کند در حالی که در یک سایت یا وبلاگ اینترنتی، تولیدکننده پیام، بدون اینکه دغدغه شناسایی داشته باشد می تواند در یک موضوع ثابت یکبار مطالبی با احساسات یک فرد را بیان کند و باری دیگر همان مطالب خود را با استفاده از احساسات و عواطف جنس مخالف ابراز نماید! بدون آنکه دغدغه شناخته شدن داشته باشد!! به همین دلیل شاهد این هستیم که چارچوب های اخلاقی در اینگونه رسانه های مجازی بسیار سست می باشند و یک بلاگر حرفه ای به عنوان تولیدکننده پیام، به راحتی می تواند یک یا چند وبلاگ خود را مختص چنان مطالب سخیفی نماید که در رسانه رسمی و با نام و نشان متعلق به خودش، هرگز نمی تواند یا نمی خواهد چنین تصویری از خود را به منصه ظهور برساند!

طبقه بندی مخاطبین و امکان شبکه سازی
در رسانه های سنتی قدیمی، مطالب تولیدی پس از تولید و عرضه در آنتن رادیو تلویزیون و یا گیشه مطبوعات قابل رصد کردن نیست و به هیچ عنوان نمی توان مطمئن بود که مطلب یا پیام تولیدی به دست مخاطب مورد نظر رسیده یا خیر. اما در رسانه های دیجیتال به ویژه در وبلاگ های اینترنتی می توان از روی مشخصه های فنی شبکه اینترنت، به تعداد، مشخصات و نوع مخاطبینی که از یک مطلب تولید شده در اینترنت استفاده نموده اند پی برد. استفاده از این امکانات فنی، نیازمند برخورداری از سواد و دانش کافی درباره اینترنت و رایانه است که کم و بیش دانشجویان از آن مطلعند.
با بهره گیری از این قابلیت فضاهای مجازی می توان مطالب خاص را به خورد مخاطبان خاص داد. به عنوان مثال در این راستا می توان پس از شناسایی ذائقه سیاسی مخاطب، مطالب جهت دار سیاسی را به آدرس ای- میل شخصی مخاطب ارسال نمود. از طرف دیگر چون امکان آرشیو کردن و لینک کردن مخاطبین متفاوت وجود دارد می توان از تلفیق این دو قابلیت به یک دسته بندی هدفدار از مخاطبین دست یافت و در مقاطع مختلف با بهره گیری از این دسته بندی های موجود، به یک «شبکه جامع ارتباطی اجتماعی» نائل شد. این شبکه، کار ویژه برقراری ارتباطات سریع گروهی را با استفاده از پیام های همسو شده با ذائقه تمام مخاطبان سازماندهی شده در شبکه موصوف را انجام می دهد.
به عنوان مثالی در این راستا، در فرآیند بررسی مصداقی جنگ نرم رخ داده بعد از انتخابات دهم ریاست جمهوری به برخی از وبلاگ های به ظاهر مبتذل دانشجویی برمی خوردیم که در طی مدت چندین سال فعالیت خود با پرهیز از هرگونه فعالیت آشکار سیاسی، صرفا به جذب مخاطب در گام نخست می پرداختند و سپس از طریق تداوم ارتباط با آن مخاطبان، آنها را به شکل کاملا حرفه ای در دسته های مختلف یک شبکه سازماندهی نموده بودند و فقط در آستانه انتخابات مذکور و در ایام اغتشاشات بعد از آن، از ظرفیت شبکه فوق الذکر برای انتقال پیام های سیاسی تولیدی و القای مطالب مورد نظر استفاده شده است.
این واقعیت را نمی توان انکار کرد که این امکان و قابلیت یک رسانه مجازی بیش از همه قابلیت های آن مورد توجه سیاسیون و طراحان جنگ نرم بوده است. تا جایی که می توان گفت که فقط به خاطر همین خاصیت این رسانه ها، وبلاگ ها و سایت های اینترنتی می توانند به عنوان تور بازرسی فرماندهان جنگ نرم دشمن عمل کنند.

محدودیت ها:

گرانی زیرساخت لازم برای استفاده از رسانه های مجازی
درحالی که استفاده از رسانه های سنتی نظیر روزنامه، هزینه بسیار پائینی را می طلبد استفاده کننده رسانه های مجازی بایستی هزینه نسبتا بالایی را برای دریافت مطالب مدنظر خود بپردازد. این امر برخلاف هزینه تولید مطلب- که بسیار پائین بود- محدودیتی ویژه را برای همه گیری و گسترش کامل رسانه های مجازی فراهم می کند. درست است که هزینه خرید یک دستگاه تلویزیون با یک رایانه برابری می کند اما برای استفاده از پیام ها و برنامه های تلویزیونی در ایران نیازی به هزینه شارژ ماهیانه ندارد درحالی که در کشورمان استفاده ماهیانه از اینترنت پرسرعت برای دریافت برنامه های آن فعلا هزینه بر است.
در سالیان اخیر با پیدایش «کافی نت ها» سعی شده است تا از مالکیت استیجاری سخت افزار مورد نیاز یک رسانه مجازی، برای حل این مشکل استفاده شود که آن هم مستلزم پرداخت هزینه زیادتری در طولانی مدت است. اما در عین حال لذت گیرنده خانگی یک چیز دیگری است! و از این رو مخاطب، رغبتی برای دریافت همه روزه پیام از طریق «خط اینترنت کافی نت محل» نشان نمی دهد یا به ندرت نشان می دهد. مگر اینکه پیام تولیدشده توسط یک «ژورنالیست مجازی» به حدی جذاب باشد که بتواند رغبت مخاطب را علیرغم سختی رجوع به کافی نت برانگیزاند.

آسیب پذیری آرشیو و بایگانی رسانه های اینترنتی
با تمام قابلیت هایی که آرشیو رایانه ای برای محققین فراهم آورده است. این اطلاعات، همواره در معرض تهدیداتی از سنخ مجازی می باشند. تهدیداتی از قبیل امکان ویروسی شدن رایانه حاوی آن اطلاعات، یا هک شدن سایت و وبلاگ مدنظر، و یا فیلتر شدن آن پایگاه اینترنتی- که عموما بدون اطلاع قبلی صورت می گیرند- و یا حذف دامنه سایت مزبور از سوی میزبان اصلی سایت و برخی آسیب های دیگر همواره صاحبان رسانه های مجازی را نگران می کند.
با وجود آنکه خبرگزاری های بزرگ اینترنتی تدابیری برای مقابله با حملات اینترنتی هکرها و رقیبان اتخاذ می کنند اما این تدابیر عمدتاً هزینه بر بوده و هزینه مضاعفی را برای صاحبان اینگونه رسانه ها تحمیل می کند. ضمناً ازطرف دیگر، عموم دانشجویانی که از این ابزار استفاده می برند دانش و توان کافی جهت حفاظت از اطلاعات خود در فضای اینترنت را ندارند و در مقابل تهاجمات اینترنتی آسیب پذیرند.
این هزینه ها برای اداره چند وبلاگ یا کنترل ایمیل های متعدد یک نفر، مقرون به صرفه نیست. از این رو این ا فراد همواره سعی می کنند در طول بازه های مشخص زمانی، نسخه ای از اطلاعات موجود بر روی وبلاگ خود را به عنوان بکاب (Back up) و پشتیبان برای خود ذخیره نمایند. این امر درصورت بالارفتن تعداد وبلاگ های یک فرد پروسه طولانی را برای وی تحمیل خواهد کرد.

نفوذ راحت عناصر نامطلوب به شبکه ارتباطی اینترنتی
چون رسانه های دیجیتال همگی برپایه بهره گیری از اینترنت، طراحی می شوند به هیچ عنوان برای انتقال اطلاعات محرمانه یا خصوصی، ایمن نبوده و امکان نفوذ و دسترسی افراد یا عناصر نامطلوب خارج از شبکه اجتماعی به اطلاعات محرمانه آن شبکه به راحتی فراهم است. این امر برای هکرهای حرفه ای، سهل تر از دیگران می باشد به نحوی که آنان حتی قادرند به اطلاعات خصوصی مبادله شده از طریق ای-میل افراد مختلف نیز دسترسی داشته باشند.

ناکامی در جذب مخاطبین «توده»

رسانه های دیجیتال با وجود گسترش شتابان آن هنوز جایگاه شایسته خود را در میان توده مخاطبان پیدا نکرده اند و باوجود فراگیری اینترنت، هنوز هم «صدا و سیما به عنوان رسانه ملی» نقشی تعیین کننده در جهت دهی به افکار عمومی را ایفا می کند اینگونه رسانه ها شاید بتوانند در زمینه جذب مخاطب «نخبه» در میان دانشجویان و جهت دهی به آنها از روزنامه های سنتی موجود کشور جلو بزنند اما قدرمسلم در شرایط کنونی از «صدا و سیما» عقب ترند!
این واقعیت را از مقایسه قیمت پیام های بازرگانی و تبلیغات منتشره در تلویزیون با رسانه های مجازی و مشاهده تفاوت فاحش میان آنها ملاحظه کرد بی شک هیچ سفارش دهنده ای در شرایط حاضر- والبته فعلاً - پیدا نمی شود که هزینه ای که برای تبلیغ کالای خود در تلویزیون می پردازد را به یک سایت یا وبلاگ ولو مشهور دانشجویی بپردازد. ولی کسی چه می داند شاید در اثر مرور زمان و همه گیری و نفوذ کامل اینترنت، چنین اتفاقی بیفتد. شاید!



نظر بدهید

لینک ثابت - نوشته شده توسط Abolfazl sedghi در جمعه 89 آبان 14 ساعت ساعت 9:6 صبح